dinsdag 19 mei 2015

Tante Marij

Tante Marij (1887) was de liefste tante van mijn vader. Eigenlijk heette ze Johanna Maria Elisabeth, vernoemd naar haar oma die uit een familie stamde waarvan veel leden regelmatig vanuit Leeuwarden naar de strafkolonies in Veenhuizen en Ommerschans "gedeporteerd" werden, omdat ze bedelden of dakloos waren. Deze strafkolonies zijn beschreven in Het Pauperparadijs en kortgeleden is er ook een tv documentaire in de serie "de ijzeren eeuw" aan gewijd.

Marij was het 3e kind van een gezin van 10 kinderen en het eerste meisje dat in leven bleef. Vier van de 10 overleden voor hun 3e jaar.
Volgens mijn vader was Marij ze pas op latere leeftijd getrouwd, omdat ze voor de huwelijksmarkt te onaantrekkelijk was. Ze kon geen man krijgen, zeg maar. Wat was er aan de hand? Marij had een klompvoet (klik), ook wel horrelvoet geheten, waardoor ze slecht liep. Ze was in 1887 geboren en in die tijd werd er weinig aan deze afwijking gedaan. Ik herinner me dat ze altijd speciale schoenen had.
Bij stamboomonderzoek kwam ik er, speurend in de digitale archieven, achter dat ze helemaal niet zo oud was toen ze trouwde. Ze was 29 jaar toen ze in 1917 met haar man Sim(ke) trouwde.
Haar man was voerman en later groenten- en aardappelventer, hij was 21 jaar ouder en was vader van 6 kinderen, waarvan ten tijde van het huwelijk 2 overleden waren. Toen Marij en Sim trouwden, waren de oudste twee dochters van Sim al als dienstmeid naar Groningen gegaan, de oudste zoon naar Heerlen en de 3e dochter vertrok in 1919 naar Den Haag en van daar naar Nederlands Indië.
Sim en Marij woonden in een klein huisje in de Fabriekssteeg, een woninkje met bedsteden, een ton en zonder douche. Het huisje had een dakkapel, net als de woningen hier beneden. Ze woonden in een kamertje op de bovenverdieping, daar hadden ze een eettafel bij het raam, in ieder geval toen ik een kind was en op bezoek kwam. Waarom niet beneden? Geen idee, misschien was het daar te vochtig?
Vergelijkbare eenkamerwoningen in Leeuwarden (Achter de Hoven, vlak bij de Fabriekssteeg)
De ouders van Marij, mijn overgrootouders, die beide 9 jaar ouder waren dan de echtgenoot van Marij, kwamen er vanaf 1934 bij in wonen. Mijn overgrootouders woonden er niet zo lang, zeker mijn overgrootmoeder niet, die is in datzelfde jaar overleden, misschien was de inwoning ook vooral om voor mijn overgrootmoeder te zorgen. Verpleeghuizen en bejaardenhuizen had je niet, in ieder geval niet voor mensen in de sociale klasse waarin mijn overgrootouders afkomstig waren. Marij en Sim woonden er nog heel lang. Ik ben nog wel met mijn vader in dat huisje op bezoek geweest.
Sim is in 1959 overleden, hij was toen 93 jaar. Ik vond hem een beetje griezelig, want hij pruimde en zijn snor en baard waren rond zijn mond gekleurd door de pruimtabak.
Maar tante Marij, zoals ook ik haar noemde, was heel lief, altijd vrolijk en gul met warmte een aandacht. Ze heeft zelf nooit kinderen gekregen en genoot van de kinderen en kleinkinderen van haar jongste broer (mijn opa). Mijn opa en oma woonden, toen mijn vader klein was, in dezelfde straat, ze waren praktisch buren, tante Marij heeft mijn vader mede opgevoed. Ook 1 van haar andere broers woonden in dezelfde straat. Marij was een klein vrouwtje en had van die glimmende, stralende bruine pret-ogen en een donkere huid en genoot van het leven, ondanks haar handicap. Al haar broers en zussen waren donker, 1 van haar broers had als bijnaam Zwarte Germ (Gerben).
Marij is erg oud geworden, ze verhuisde naar een verouderd bejaardentehuis aan de Haniasteeg, het vroegere Stads-armhuis. Daar woonde ook een broer van haar. Het was een huis met grote kamers. In de woonkamers woonden groepen bejaarden. In de slaapzalen stonden de bedden van deze ouderen. In de woonkamers zaten meerdere, verwarde, oude mensen bij elkaar aan een tafel. Privacy was volledig afwezig en communicatie was lastig, want de oom van mijn vader was nogal doof. Mijn vader moest schreeuwen om zich verstaanbaar te maken. Diezelfde oom werd op een gegeven moment bedlegerig, dan bezochten we hem op de slaapzaal in datzelfde gasthuis.
Maar dit bejaardenhuis kreeg een nieuwbouw op een nieuwe locatie, met veel licht en ruimte en daar woonde Marij de laatste jaren van haar leven en daar had ze het geweldig naar haar zin. Ze kreeg een nieuwe vriend en luisterde naar muziek en reisde door Nederland, naar haar zuster en nichtje in Eindhoven. Dat kon immers met de AOW!
In ieder geval in 1973 was ze nog in leven, toen heeft mijn vader haar gefilmd, samen met mijn oma van moederskant. Ze gingen toen bij mijn jarige broer op bezoek. Die woonde toen ook in Leeuwarden.

11 opmerkingen:

  1. Ik geniet altijd van je verhalen over het verleden. Ook omdat wijzelf in Leeuwarden hebben gewoond. Je tante is toch aardig oud geworden, je weet niet wanneer ze is overleden?
    Ze zijn nu in Leeuwarden het St Anthony Gasthuis aan het renoveren, herbouwen. Is dat hetzelfde als waar je tante heeft gezeten?
    Bedankt voor je verhalen.

    groetjes
    Janneke

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Nee, ze verbleven niet in het Sint Antoon, maar in het gasthuis aan de Haniasteeg nr 7. Het was oorspronkelijk het stadsarmhuis, maar toen woonden er alleen nog bejaarden.

      Verwijderen
    2. Mooie geschiedenis! Ik verbaas me erover dat je niet weet wanneer je oudtante overleden is. Staat dat niet vermeld in de gegevens die je hebt?

      Verwijderen
    3. Nee, dat deel van de bevolkingsregisters zijn nog niet openbaar. Die gaan tot 1942. Marij is overleden rond 1980 of later.

      Verwijderen
    4. Mijn vader overleed in 1993, ik kan het hem ook niet meer vragen.

      Verwijderen
  2. Wat een mooi verhaal! Mijn vader werd ook geboren met een klompvoet. Maar dat was in 1940. Hij moest met zijn voet in de aardappelschillen gaan zitten omdat ze dachten dat dat zou helpen....

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Wat een mooi verhaal weer. Ik ben dol op die oude familiegeschiedenissen. Leuk dat je zoveel ervan weet en je ook veel herinnert!
    Teunie

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Wat een zwaar leven in die tijd. Fijn,dat je tante het zo "rijk"had op het laatst.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Als je de BBC kan kijken, dan is de serie 24 hours in the past een leuke voor je. Een aantal Britten moet 24 uur leven en werken zoals arbeiders in de Victoriaanse tijd deden en dat betekent vooral veel (hard)werken en weinig salaris. En nogal onhygienisch want er was geen stromend water noch een wc.
    Volgens mij is het vanavond op BBC1 rond 22.00 uur.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Fryslân DOK afgelopen zondag.....een leuke korte documontaire over de 100 jarige Hollanderdijk wijk, echt het bekijken even waard.

    Gr. Veronique.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Prachtig! Ik dacht: die documentaire over de Hollanderwijk heb ik toch al gezien? Wat blijkt? Dat was dus de documentaire van 25 jaar geleden! Ik had echt geen idee dat het al zo lang geleden was! Voor de belangstellenden: http://www.npo.nl/fryslan-dok/16-05-2015/POW_00944139

      Verwijderen

Reageren is leuk, graag zelfs, maar onzinnige, onaardige of kwetsende reacties naar mij of anderen en ook reacties met nep-informatie worden niet geplaatst.

Over verwijderde reacties ga ik niet in discussie.